Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie oraz kielecka delegatura Instytutu Pamięci Narodowej zapraszają na VIII konferencję naukową „Wieś polska podczas II wojny światowej – Sprawcy zbrodni na mieszkańcach wsi polskiej 1939–1945”. Wydarzenie odbędzie się 19 listopada 2025 r. (środa) w Instytucie Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach (Wydział Humanistyczny, ul. Uniwersytecka 17, sala 68-70). Wstęp wolny – zapraszamy.
Głównym założeniem konferencji jest wielokierunkowa analiza sprawców zbrodni na mieszkańcach wsi polskich oraz osób odpowiedzialnych za politykę germanizacji i sowietyzacji polskiej wsi w latach 1939–1945 z uwzględnieniem niemieckich i sowieckich formacji policyjnych, wojskowych i cywilnych, a także oddziałów kolaboracyjnych, Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz ukraińskich nacjonalistów. Chcemy również przyjrzeć się powojennym losom tych osób.
W naszych zainteresowaniach pozostaje również kwestia odpowiedzialności karnej w wymiarze strukturalnym i indywidualnym za popełnione czyny. Pragniemy, aby prelegenci poruszyli zagadnienia dotyczące przebiegu śledztw oraz procesów prawnych prowadzących do ustalenia formacji okupacyjnych i ich struktur odpowiedzialnych za poszczególne zbrodnie oraz odnalezienia, aresztowania i skazania konkretnych przestępców wojennych. Ponadto, istotnym celem obrad niezmiennie pozostaje potrzeba prezentowania nieznanych dotychczas dokumentów, wspomnień i relacji świadków i uczestników tragicznych wydarzeń II wojny światowej.
Program
- 8.30 – rozpoczęcie konferencji i powitanie gości
- 8.45 – komunikat specjalny: dr Jochen Böhler, niemiecki historyk zajmujący się badaniami nad historią niemieckiej okupacji Polski w latach 1939–1945
- 9.15 – wręczenie certyfikatów uczestnikom II konferencji popularnonaukowej studentów „Wieś polska podczas II wojny światowej”
I panel 9:30 – 11:15 – Terror niemiecki na wsi polskiej w latach 1939–1945, moderator: dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys
- Dr hab. TOMASZ GAJOWNIK (Muzeum Pamięć i Tożsamość im. św. Jana Pawła II w Toruniu), Wehrmacht jako sprawca eksterminacji w GG 1939–1945. Zarys problematyki (9.30 – 9.50)
- Dr TOMASZ DOMAŃSKI (Delegatura IPN w Kielcach), Terror administracyjny niemieckich władz okupacyjnych wobec mieszkańców wsi w latach 1939–1945 (9.50 – 10.10)
- PATRYCJA RESEL (Oddział IPN w Łodzi), Wieś pod nadzorem. Działania niemieckiej żandarmerii i jej współpracowników w rejencji łódzkiej (1939–1945) w świetle zachowanej dokumentacji okupacyjnej (10.10 – 10.30)
- Dr MATEUSZ KUBICKI (Oddział IPN w Gdańsku), Selbstschutz Westpreussen na Kociewiu i zbrodnie popełnione na mieszkańcach wsi jesienią 1939 r. (10.30 – 10.50)
- Dyskusja 10:50 – 11:00
- Przerwa 11:00 – 11:15
II panel 11:15 – 13:15 – Zbrodnie na mieszkańcach wsi polskiej. Sprawcy indywidualni, moderator: dr Tomasz Domański
- Dr FILIP GAŃCZAK (Oddział IPN w Warszawie), Ludolf von Alvensleben (1899–1953) i zbrodnie niemieckie na wsi lubelskiej (11.15 – 11.35)
- MARIUSZ KOZŁOWSKI (Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie. Oddział Muzeum Regionalnego w Siedlcach), Ernst Gramss – kat Podlasia (11.35 – 11.55)
- Dr BARBARA KASPRZYK–DULEWICZ (Katolicki Uniwersytet Lubelski, UJK Kielce), Gotthard Schubert i inni. Oprawcy powiatu zamojskiego (12.15 – 12.35)
- Dyskusja 12:35– 12:45
- Przerwa 12:45 – 13:15
III panel 13:15 – 14:55 – Zbrodnie na mieszkańcach wsi polskiej. Sprawcy zbiorowi, moderator: Magdalena Kopeć
- Dr JOANNA KARBARZ–WILIŃSKA (Oddział IPN w Gdańsku), Nacjonaliści ukraińscy z OUN–UPA i ich zbrodnie na mieszkańcach polskich wsi na Wołyniu w 1943 r. (13.15 – 13.35)
- Dr RAFAŁ DRABIK (Oddział IPN w Lublinie), Zbrodnie Kałmuckiego Korpusu Kawalerii na ludności cywilnej w pow. biłgorajskim wiosną i latem 1944 r. (13.35 – 13.55)
- NATALIA LENDA (Szkoła doktorska UW), Decydenci aparatu SS i policji w Bezirk Białystok (13.55 – 14.15)
- ANDRZEJ KACORZYK (Państwowe Muzeum Auschwitz–Birkenau), Między ofiarą a oprawcą: przesiedleńcy z Bukowiny w systemie nazistowskiej okupacji wsi polskiej (14.15 – 14.35)
- Dyskusja 14:35 – 14:45
- Przerwa 14:45 – 14:55
IV panel 14:55 – 16:15 – Zbrodnie na mieszkańcach wsi polskiej. Przykłady pacyfikacji, moderator: dr Hubert Seńczyszyn
- ANNA REMISZEWSKA (Muzeum Treblinka), Postawa władz okupacyjnych niemieckich wobec ludności wiejskiej na przykładzie gminy Sabnie i Korczew oraz wsi Rogów (14.55 – 15.15)
- WALDEMAR TYSZUK (Oddział IPN w Białymstoku), Pacyfikacja wsi Rajsk w 1942 r. Przyczynek do badań nad działaniami tzw. „partyzantki radzieckiej” na Białostocczyźnie oraz związanych z tym represji niemieckich (15.15 – 15.35)
- PAWEŁ NIZIOŁEK (Oddział IPN w Białymstoku), Ostatni odwet – zbrodnia w Tryczówce (26 lipca 1944 r.) (15.35 –15.55)
- Dyskusja 15:55 – 16:05
- Przerwa 16:05 – 16:15
V panel 16:15 – 17:25 – Powojenne losy zbrodniarzy niemieckich, moderator: Paweł Żołądek
- JAROSŁAW PIOTR PTAK (Oddział IPN w Krakowie), Udział w pacyfikacji jako „zasługa wojenna”. Niemieccy funkcjonariusze przedstawieni do odznaczenia za udział w akcjach pacyfikacyjnych w zachodniej części dystryktu krakowskiego w latach 1943–1944 (16.15 – 16.35)
- Dr WOJCIECH HANUS (Oddział IPN w Rzeszowie), Powojenne losy żandarmów niemieckich z posterunku w Łańcucie biorących udział w zbrodni na rodzinie Ulmów i ukrywanych przez nich Żydach (16.35 – 16.55)
- Dr BEATA KOZACZYŃSKA (Uniwersytet w Siedlcach), Zbrodnie bez kary. Leopold Puradt – nie(osądzony) zbrodniarz niemiecki z powiatu siedleckiego (16.55 – 17.15)
- Dyskusja 17:15 – 17:25
- Podsumowanie i zakończenie konferencji 17:25 – 17:40