Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Komisja Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności oraz Komisja Historii Kultury przy Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk zapraszają na V edycję interdyscyplinarnej konferencji naukowej „Medicina antiqua, mediaevalis et moderna. Historia – filozofia – religia”. Wydarzenie odbędzie się w dniach 18-19 listopada 2025 r. (wtorek-środa) w formule online.
Celem kolejnej edycji konferencji jest prezentacja stanu badań nad starożytną, średniowieczną i nowożytną medycyną, na temat której wiedzę czerpiemy z zachowanych świadectw pisanych, ikonograficznych oraz archeologicznych. Zapraszamy przedstawicieli wszystkich nauk humanistycznych, w tym: historyków, historyków nauki, filozofów, teologów, filologów, historyków religii, historyków sztuki, archeologów, którzy zechcą przedstawić referaty koncentrujące się wokół problematyki medycznej starożytności, średniowiecza i okresu nowożytnego. Organizatorzy nie sugerują żadnych ograniczeń terytorialnych. Jesteśmy w równym stopniu zainteresowani medycyną europejską, jak też medycyną Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Program konferencji:
Wtorek – 18 listopada 2025 r.
10.30-10.45 – otwarcie konferencji: JM Rektor UJK, prof. dr hab. Beata Wojciechowska
Moderator: prof. ucz. dr hab. Jacek Pielas
10.45-11.05 – Ks. prof. ucz. dr hab. Paweł Tambor (Collegium Medicum UJK) – Evidence Based Medicine – z punku widzenia filozofii nauki.
11.05-11.25 – dr inż. Anna Maria Wajda (Instytut Nauk Biblijnych UPJP II w Krakowie) – Wino zaprawione mirrą i inne biblijne medykamenty w świetle antycznych źródeł pozabiblijnych.
11.25-11.45 – prof. dr hab. Beata Wojciechowska (Instytut Historii UJK) – Głupota i sposoby jej leczenia w wiekach średnich.
11.45-12.05 – prof. ucz. dr hab. Małgorzata Krzysztofik (Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa UJK) – Dyskurs medyczny w Nowym i starym kalendarzu Stefana Furmana na rok 1652.
12.05-12.25 – Marta Kłak-Ambrożkiewicz (Muzeum Narodowe w Krakowie) – Medycyna, praktyka i przesądy – z życia rodziny znanego artysty w XIX wieku.
12.25-12.45 – dyskusja
12.45-13.45 – przerwa
Moderator: Ks. prof. ucz. dr hab. Paweł Tambor
13.45-14.05 – dr Wojciech Zarosa (Instytut Historii UJK) – Animalia venenosa. Charakterystyka i sposoby zwalczania jadu zwierzęcego w świetle wybranych źródeł średniowiecznych.
14.05-14.25 – prof. ucz. dr hab. Katarzyna Justyniarska-Chojak (Instytut Historii UJK) – „O kamieniach drogich na wiele rzeczy potrzebnych” – środki lecznicze pochodzenia mineralnego w nowożytnej medycynie (w świetle poradników medycznych z XVI w.).
14.25-14.45 – prof. ucz. dr hab. Jacek Pielas (Instytut Historii UJK) – „I tak z łaski Bożej w dobrym zdrowiu skończyłem ten rok”. Zdrowie i choroba w środowisku magnackim XVII w. w świetle wybranych źródeł pamiętnikarskich i korespondencji.
14.45-15.05 – prof. dr hab. Małgorzata Przeniosło (Instytut Pedagogiki UJK), prof. dr hab. Marek Przeniosło (Instytut Historii UJK) – Katedry internistyczne na uniwersyteckich Wydziałach Lekarskich w II Rzeczypospolitej.
15.05-15.25 – Alicja Kałużny (Szkoła Główna Mikołaja Kopernika, Kolegium Filozofii i Teologii w Krakowie) – Droga do zdrowia według Ojca Klimuszki. Boży plan dla człowieka?
15.25-15.45 – dyskusja
15.45-16.05 – przerwa
Moderator: prof. dr hab. Marek Przeniosło
16.05-16.25 – Mateusz Fitas (Collegium Medicum UJK) – Od żelaza do lasera: ewolucja kauteryzacji od Albucasisa do współczesnej chirurgii.
16.25-16.45 – prof. ucz. dr hab. Zofia Wilk-Woś (Uniwersytet WSB Merito w Toruniu) – Szpitale diecezji gnieźnieńskiej w Liber beneficiorum Jana Łaskiego.
16.45-17.05 – dr Piotr Kardyś (PTH Oddział Skarżysko-Kamienna) – Opieka nad chorymi w polskich klasztorach bernardyńskich – zarys problematyki.
17.05-17.25 – Dawid Lipiński (Gdański Uniwersytet Medyczny) – Choroby i dolegliwości niemowlęce a istoty mityczne za nie odpowiadające w wierzeniach Kaszubów.
17.25-17.45 – prof. ucz. dr hab. Anna Wzorek (Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa UJK) – O zapomnianej „medycznej” powieści Wojciecha Żukrowskiego.
17.45-18.05 – prof. ucz. dr hab. Mariusz Nowak, dr Paweł Pryt (Instytut Historii UJK) – Doktor Stefan Łuszczkiewicz (1835–1905) i jego starania na rzecz poprawy stanu sanitarnego Kielc w drugiej połowie XIX wieku.
18.05-18.25 – dyskusja
Środa – 19 listopada 2025 r.
Moderator: prof. ucz. dr hab. Małgorzata Krzysztofik
9.00-9.20 – prof. ucz. dr hab. Lucyna Kostuch (Instytut Historii UJK) – Niedźwiedź, mrówki i antyczna medycyna.
9.20-9.40 – prof. ucz. dr hab. Józef Kałużny (Instytut Historii UPJP II w Krakowie) – Dlaczego we wczesnym chrześcijaństwie używano terminologii medycznej w odniesieniu do kondycji Kościoła?
9.40-10.00 – dr Anna Głusiuk (Instytut Historii UKSW) – Niepłodność, płeć dziecka i przypadki wad wrodzonych w wybranych traktatach medycznych i kronikach średniowiecznej Italii.
10.00-10.20 – prof. dr hab. Piotr Oliński (Instytut Historii i Archiwistyki UMK) – O chorobach w kronikach klasztorów cysterskich na Pomorzu.
10.20-10.40 – Piotr Wolski (Instytut Języka Polskiego PAN) – Księga lekarska Filipiny Welser, małżonki Ferdynanda II Habsburga.
10.40-11.00 – dr Kamil Szpunar (Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu) – „Miasto nasze na zupełny brak doktora rządowego wystawione zostało”. Rzecz o lekarzach miejskich na przykładzie XIX-wiecznego Szydłowca.
11.00-11.20 – dyskusja
11.20-11.40 – przerwa
Moderator: prof. ucz. dr hab. Lucyna Kostuch
11.40-12.00 – dr Agata Sowińska (Instytut Literaturoznawstwa UŚ) – De curatione philosophiae. O leczeniu, jakie daje filozofia.
12.00-12.20 – Karol Zdziech (Instytut Historii UJK) – „[…] to życie jest dla nas ciężarem, a śmierć ciała naszym pragnieniem” – czy papież Grzegorz VII mógł cierpieć na depresję? Analiza wybranych listów z papieskiego regestru wraz z próbą subiektywnego komentarza psychologicznego.
12.20-12.40 – Klaudia Strojwąs (Instytut Historii UJK) – Całe miasto lubelskie […] przez tak złośliwą chorobę nawiedzone – obraz epidemii morowego powietrza w Lublinie z lat 1622– 1625 na podstawie źródeł miejskich, sądowych i kościelnych.
12.40-13.00 – dr Anna Łysiak (Instytut Historii UG) – Tomasz Teodor Weichardt – rady o opiece na dzieckiem.
13.00-13.20 – prof. ucz. dr hab. Krzysztof Ratajczak (Wydział Studiów Edukacyjnych UAM) – Działalność szpitalna i medycyna w zakonie maltańskim (1530 -1798).
13.20-13.40 – Sarah Taylor-Jaskólska (Wydział Studiów Edukacyjnych UAM) – Edukacja zdrowotna, profilaktyka i higiena w podręczniku dla nauczycieli “Powinności Nauczyciela” Grzegorza Piramowicza.
13.40-14.00 – dyskusja
Zakończenie konferencji.